تاریخ مسعودی معروف به تاریخ بیهقی یکی از آثار بسیار ارزشمند و گرانبهای نثر فارسی و نمودار کمال دانش و بینش و هنر نویسندگی تاریخ نگار نامدار ایران ابوالفضل محّمد بن حسین بیهقی دبیر است .

بیهقی دبیر سلطان محمود بنیابت ابو نصربن مشکان و پس از آن دبیر دیگر سلاطین آل محمود و کتاب او که بخش اندکی از تمامی آن بدست ما رسیده و بخش اعظم آن در گذر زمانه نابود شده است آیینه ی تمام نمای یکی از دورانهای تاریخی کشور و مردم ما می باشد.

نویسنده در فصول مختلف کتاب وقایع گوناگون دوران سلاطین آل محمود را به رشته ی تحریر در آورده است و در لابلای آن قصه های عبرت انگیزی از دیگر دورانها نیز نقل کرده است.

 از سی مجلّدی که بیهقی با شیوه ای علمی و بسیار دقیق نگاشته است امروز ما کمتر از 6 مجلد را در دست داریم اماّ آنچه که به دست مارسیده است خود گنجی عظیم است.

 اهمیت تاریخی این کتاب تنها در آن نیست که قسمتی از مهمترین حوادث سیاسی دوره ی غزنوی درآن نگارش یافته بلکه بیشتر از باب روش کار مولف و اتقان و صحت مطالب و دقّت بیهقی در نقل حوادث و استفاده وی از مدارکی است که مقام در باری او در اختیارش نهاده بود.

 او خود در این باره گفته است «امّا غرض من آنست که تاریخ پایه ای بنویسیم و بنایی بزرگ افراشته گردانم .

بیهقی در تألیف کتاب خود فقط به ذکر حوادث سیاسی و درباری و دقت در نقل آنها نظر نداشت بلکه کتاب او از جهت دیگری هم مهم است و آن ذکر بسیاری از رسوم و عادات زمانه است که به مناسبت آورده ، و نیز آوردن اطلاعات ذی قیمتی در باره ی شعر او نویسندگان و اشاره به بسی از وقایع و حوادث تاریخی که مربوط به دوره ی عزنویان نیست و نویسنده به مناسبت بدانها اشاره کرده است.

 سبک نگارش کتاب بسیار زیبا و اثر گذار است گویی نویسنده جملات را بسیار تراش داده تا در زیباترین شکل ممکن نگاشته شود .

به اعتقاد پژو هندگان و اهل فن تاریخ نگاری ، بیهقی شیوه ی دقیق علمی را در نگاشتن تاریخ بکار برده و این حاصل سالیان طولانی مطالعه و فراهم آوردن مقدمات کاربوده است .

 او از آغاز کار در دیوان رسالت عزنوی مقدمات این کار بزرگ را فراهم آورده و به مطالعه کتب معتبر تاریخی اهتمام ورزیده و سالها به ثبت و ضبط وقایع روزانه و تعلیق و یاداشت کردن آنها بر تقویمها پرداخته  است.

سبک نگارش او نیز نسبت به پیشینیان تازگی دارد و نمونه ی خوبی از بهترین روش نگارش فارسی و آثار منشیان در باری در قرن پنجم هجری است اطناب و استشهاد و تمثیل و دقت در توصیف و قبول تأثیرات بسیار از ادب عربی و به کاربردن لغات عربی به میزان بیشتری از آنچه تا اوایل قرن پنجم معمول بوده از اختصاصات نثر بیهقی در این کتاب است.